ترجمه: دکترمهدی حیدریصفا/وقتی جاده، بازمیماند
درمان بیاختیاری ادرار درسالمنداندرمان بیاختیاری ادرار درسالمندان بی اختیاری ادرار توسط جامعه بینالمللی کنترل ادرار به صورت نشت غیرارادی ادرار تعریف شده است. این وضعیت در میان افراد سالمند شایع است...
بر طبق یک مطالعه همگروهی اخیر، این اختلال بیش از یک پنجم افراد بالای 85 سال را گرفتار میسازد، اگر چه ممکن است این رقم کمتر از برآورد حقیقی میزان شیوع این مشکل باشد. بیاختیاری ادراری هم عواقب فیزیکی و هم عواقب روانشناختی در پی دارد که از آن جمله میتوان آسیب پوستی، عفونتهای مجاری ادراری و افزایش خطر زمین خوردن و اجتناب از دور شدن از خانه و احساس بیگانگی را نام برد. درمان بیاختیاری ادرار میتواند برای مراقبین هم دشوار باشد و در یک مطالعه همگروهی که روی حدود 6000 بیمار انجام گرفت مشخص شد بیاختیاری ادرار بعد از دمانس، دومین عاملی است که سبب پذیرش بیماران در مراکز مراقبتهای طولانی مدت میشود. در بریتانیا، گزارش سال 2001 چارچوب خدمات ملی برای افراد سالمند، به لزوم تلفیق خدمات مربوط به کنترل ادرار در مراقبتهای تخصصی، حاد و اولیه تاکید کرده است. در یک گزارش ملی اخیر در مورد مراقبتهای کنترل ادرار برای افراد سالمند مشخص شده است که بیاختیاری ادرار چه در بیرون از بیمارستان و چه در مراقبتهای ثانویه (بیمارستانی) به خوبی تحت درمان قرار نمیگیرد. ارزیابیهای پایهای نظیر معاینه رکتوم و اندازهگیری حجم باقی مانده پس از ادرار کردن (حجم ادرار باقیمانده در مثانه بعد از ادرار کردن) به ندرت انجام میشوند و طرحهای درمانی به جای آن که به درمان علت زمینهای بپردازند صرفا به محدودسازی مشکل بسنده میکنند.
در این مقاله مروری، شواهد حاصل از مرورهای نظاممند، کارآزماییهای شاهددار تصادفی شده، مطالعات همگروهی و مجموعه موارد بررسی شدهاند و رهنمودهای کنونی برای درمان بیاختیاری ادراری استرسی و فوریتی در سالمندان مورد بحث قرار گرفتهاند.
شیوع این مشکل چقدر است؟
برآوردهای مربوط به شیوع بیاختیاری ادرار به دلیل اختلاف در جمعیتهای مورد مطالعه، تعاریف بیاختیاری ادرار و روشهای مطالعات، تفاوتهای بسیاری دارند. در یک مطالعه که روی افراد ساکن در خانه خود انجام شد، شیوع 21 همراه با افزایش شیوع در زنان و افراد بالای 65 سال گزارش شد. در یک مطالعه همگروهی اخیر که روی افراد بالای 85 سال صورت گرفت، بیاختیاری ادرار شدید یا عمده در 21 افراد گزارش شد. بیاختیاری ادرار احتمالا کمتر از حد واقعی گزارش میشود و افراد مسنتر به احتمال بیشتری با تاخیر در صدد دریافت کمک برمیآیند. احساس خجالت، این عقیده نادرست که بیاختیاری ادرار بخشی از فرآیند سالخوردگی طبیعی است و عدم آگاهی از وجود درمان برای این مشکل، از علل گزارش کمتر از حد واقعی این اختلال هستند.
اختیار ادرار چگونه حفظ میشود؟
اختیار ادرار، با ثبات دیواره مثانه و سلامت قسمت کف لگن و شاخههای عصبی که به مثانه میرسند، حفظ میشود. (شکل1) اختیار ادرار به تحرک، مهارت فردی و توانایی شناختی در واکنش به پرشدگی مثانه نیز نیاز دارد. علت بیاختیاری ادراری غالبا متعدد است ولی فقدان هر یک از این مکانیسمها میتواند اختیار ادرار را مختل سازد.
با افزایش سن افراد، تغییرات حاصل در قسمتهای تحتانی مجاری ادراری میتواند احتمال بیاختیاری ادراری را افزایش دهد. با افزایش سن ظرفیت مثانه و فشار انسداد پیشابراه کاهش مییابد ولی در عین حال، حجم باقی مانده پس از ادرار و بیشفعالی عضله دترسور افزایش مییابد.
بیماران با چه شکایاتی مراجعه میکنند؟
بیاختیاری مزمن ادرار بر اساس چگونگی بروز و علت آن طبقهبندی میشود (کادر 1). بیاختیار استرسی به دلیل ضعف عضلات کف لگن و گردن مثانه ایجاد میشود و با چاقی، حاملگی، زایمان واژینال و هیسترکتومی در زنان و پروستاتکتومی در مردان مرتبط است. معمولا بیماران از خروج مقادیر اندکی ادرار در هنگامی که به خود فشار میآورند و عطسه یا سرفه میکنند، شکایت دارند. بر عکس، بیماران دچار بیاختیاری فوریتی معمولا از خروج بیاختیار حجم زیادی از ادرار که به دلیل انقباضات مهار نشده عضله دترسور رخ میدهد، شکایت میکنند. این بیماران از تمایل شدید برای ادرار کردن (فوریت) که میتواند با تکرار ادرار و ادرار شبانگاهی همراه باشد (سندرم مثانه بیشفعال) شکایت دارند. بیاختیاری فوریتی میتواند ایدیوپاتیک، ثانویه به انسداد خروجی مثانه یا نوروپاتیک باشد.
بیماران چگونه باید ارزیابی شوند؟
شرح حال
آشکار ساختن اطلاعات ویژه به تعیین علت زمینهای بیاختیاری ادراری کمک خواهد کرد (کادر 2). پرسش در مورد اجابت مزاج میتواند مفید باشد چرا که ممکن است یبوست و زور زدن باعث تضعیف عضلات کف لگن شوند و بیمار را مستعد بیاختیاری استرسی ادرار سازند. بیاختیاری مدفوع میتواند متعاقب یبوست (سر ریز شدن) رخ دهد یا ممکن است حاکی از اختلال شناختی زمینهای یا اختلال نورولوژیک باشد. مصرف مکرر نوشیدنیهای کافئیندار با افزایش خطر بیاختیاری ادرار همراه است. سابقه طبی، سابقه زنان و مامایی و سابقه دارویی نیز ممکن است یک علت زمینهای را آشکار سازند. همچنین تعیین تاثیر علایم بیمار ضروری است و ابزارهایی نظیر پرسشنامه مشاورهای بیناللملی در مورد بیاختیاری (ICIQ)(1) میتواند مفید واقع شود.
معاینه
ارزیابی شاخص توده بدن، تحرک و شناخت اهمیت بسیاری دارد. ممکن است معاینه شکم وجود یک مثانه متسع یا توده لگنی را آشکار سازد. معاینه انگشتی رکتوم امکان ارزیابی اندازه پروستات را فراهم میسازد و معاینه واژینال نیز میتواند پرولاپس اعضای لگنی را آشکار نماید.
بیماران چگونه باید بررسی شوند؟
بررسیهای پایه
آزمایش ادرار، اندازهگیری حجم باقیمانده بعد از ادرار کردن و تکمیل یادداشتهای روزانه مربوط به تخلیه مثانه برای همه بیمارانی که با بیاختیاری ادرار مراجعه میکنند ضرورت دارد. آزمایش ادرار میتواند جهت کشف یا رد احتمال عفونت ادرار مورد استفاده واقع شود. ناهنجاریهایی نظیر وجود پروتئین، خون یا قند در ادرار به بررسیهای بیشتر و یا شاید ارجاع به متخصص نیاز داشته باشند. حجم باقی مانده بعد از ادرار کردن را میتوان با یک دستگاه سونوگرافی قابل حمل اندازهگیری کرد. به طور معمول، حجم بالاتر از 100 میلیلیتر غیر طبیعی در نظر گرفته میشود و نشانهای از تخلیه ناکافی مثانه و انسداد زمینهای خروجی مثانه خواهد بود.
تقاضا از بیمار جهت تکمیل یادداشتهای روزانه مربوط به تخلیه مثانه با ثبت جزئیات مربوط به دریافت مایعات، حجمها و دفعات ادرار کردن میتواند به تعیین علت بیاختیاری ادرار کمک کند. رهنمودهای موسسه ملی تعالی بالینی و سلامت (NICE) بیان میکند که یادداشتهای روزانه مربوط به تخلیه مثانه باید طی یک دوره حداقل سه روزه تکمیل شوند.
بررسیهای تخصصی: آزمونهای اورودینامیک
از آنجا که بیاختیاری ادراری را میتوان اغلب صرفا بر اساس شرح حال، معاینه و بررسیهای پایهای طبقهبندی کرد، آزمونهای اورودینامیک برای همه بیماران مناسب نخواهند بود. آزمونهای اورودینامیک قبل از انجام درمان محافظهکارانه توصیه نمیشوند، ولی ممکن است توسط اورولوژیست یا متخصص زنان قبل از انجام جراحی برای بیاختیاری استرسی ادرار درخواست شوند. آزمونهای اورودینامیک با هدف آشکار ساختن اختلال موجود در ذخیره یا تخلیه ادرار انجام میشوند. در سیستومتری چند کاناله، جهت اندازهگیری فشار دترسور، کاتترهایی در داخل مثانه و رکتوم یا واژن قرار داده میشوند. در این آزمون، با پر کردن مثانه و مشاهده تغییرات فشار و نشت ادرار با آزمونها تخریبی نظیر دویدن درجا، علایم بیمار شبیهسازی میشوند. جهت انجام این آزمون بیمار باید تحرک کافی داشته باشد و به اختلال شناختی پیشرفتهای مبتلا نباشد.
آزمون اورودینامیک در صورتی قبل از انجام جراحی برای بیاختیاری استرسی در زنان در نظر گرفته میشود که (الف) شک به بیشفعالی عضله دترسور وجود داشته باشد، (ب) علایم تخلیه ناکافی مثانه وجود داشته باشد و (ج) بیمار سابقهای از جراحی قبلی برای پرولاپس یا بیاختیاری استرسی ادرار داشته باشد. اگر فعالیت دترسور یا انسداد خروجی مثانه نیز وجود داشته باشند، احتمال دارد جراحی برای بیاختیاری استرسی، باعث بهبود اختیار ادرار نشود.
چه کسی باید فورا به متخصص ارجاع شود؟
اغلب بیماران در خلال مراقبتهای اولیه با همکاری نزدیک میان پزشکان عمومی، پرستاران متخصص در زمینه کنترل ادرار و گروههای پرستاری منطقهای قابل درمان هستند. یافتههای حاکی از «علایم هشدار» که نیازمند ارجاع فوری هستند عبارتند از مثانه قابل لمس در هنگام معاینه شکم بعد از ادرار کردن، توده مشکوک منشاء گرفته از لگن یا مجاری ادراری، هماچوری میکروسکوپی یا قابل رویت یا پرولاپس علامتدار واژن که در مدخل واژن یا زیر آن قابل رویت باشد.
بیاختیاری ادرار را چگونه میتوان درمان کرد؟
بعد از مراجعه اولیه بیمار، از آنجا که اغلب میتوان نوع بیاختیاری ادراری را در همان زمان با شرح حال دقیق، معاینه و بررسیهای پایهای معین کرد، غالبا میتوان درمان محافظه کارانه را (بدون بررسیهای بیشتر) شروع کرد. همه گزینههای درمانی محافظه کارانه که در بزرگسالان جوان به کار گرفته میشوند، در افراد سالمند گزینش شده با انگیزه، قابل استفاده خواهند بود.
اصلاح شیوه زندگی و کمکهای عملی
پایه شواهد موجود در حمایت از اصلاح شیوه زندگی ضعیف است و در این خصوص کارآزماییهای آیندهنگر با کیفیت بالا مورد نیاز است. چاقی با افزایش خطر بیاختیاری ادراری استرسی و فوریتی ارتباط دارد پس کاهش وزن به بیمارانی که اضافه وزن دارند، توصیه میشوند. درمان یبوست میتواند اثر فشار بر روی عضلات کف لگن را کاهش دهد. اگر دریافت مایعات بیش از حد و یا اندک باشد، اصلاح دریافت مایع توصیه میشود، چرا که ادرار تغلیظ شده نیز میتواند باعث تحریک مثانه و تشدید بیاختیاری شود. رهنمودهای اخیر NICE با استناد بر نتایج یک مطالعه مقطعی روی بیش از 6000 بیمار که در آنها مصرف چای ارتباط مثبتی با بیاختیاری داشت، درمان آزمایشی با کاهش کافئین را در زنان دچار بیاختیاری فوریتی توصیه میکنند.
محصولات جاذب (شلوارها و نوارهای بهداشتی) و وسایل کمکی جهت تخلیه ادرار نظیر ظروف مخصوص ادرار که با دست نگهداشته میشوند و غلافهای مخصوص آلت را میتوان به عنوان درمان کمکی برای مراقبتهای طولانیمدت علایم مقاوم در نظر گرفت. این وسایل بیماران را قادر میسازند تا علایم خود را کنترل کنند و به زندگی طبیعی روزمره خود ادامه دهند.
کاتترگذاری
کاتترگذاری را میتوان برای زنان و مردانی که دچار بیاختیاری ثانویه به احتباس ادراری مزمن هستند، در نظر گرفت. انتخاب روش مورد استفاده به سلیقه بیمار (و یا مراقب) و عوارض بالقوه آن بستگی دارد.
کاتترگذاری متناوب معمولا نسبت به استقرار طولانیمدت کاتتر ارجح است، ولی مستلزم این است که بیمار یا مراقب قادر باشند روش انجام آن را فراگیرند. مرور نظاممند 8 مطالعه همگروهی نشان داد که کاتترگذاری متناوب توسط خود بیمار در مقایسه با کاتترهای مستقر به مدت طولانی، با میزان کمتر عفونتهای مجاری ادراری همراه است. اگر کاتترگذاری متناوب مناسب نباشد، میتوان کاتترهای پیشابراهی یا سوپراپوبیک مستقر برای مدت طولانی را مد نظر قرار داد (فهرست اندیکاسیونها در کادر 3 ارائه شده است). اگر چه کاتترهای پیشابراهی به راحتی در محل قرار داده میشوند، شاید کاتترهای سوپراپوبیک با مزایای طولانیمدتی همچون کاهش تاثیر بر عملکرد جنسی و کاهش خطر عفونت همراه باشند. عفونت، خروج تصادفی کاتتر، انسداد مکرر و ترومای پیشابراه از جمله عوارض کاتترگذاری طولانیمدت هستند. بیمار و فرد مراقبت باید از این عوارض بالقوه آگاه باشند و در مورد چگونگی شناخت و جلوگیری از این عوارض اطلاعاتی داشته باشند.
درمان بیاختیاری استرسی ادرار
تمرینات عضلات کف لگن، خط نخست درمان برای بیاختیاری استرسی ادرار در زنان و مردان به شمار میرود (کادر 4). رهنمودهای NICE یک دوره آزمایشی از چنین تمرینات عضلانی را حداقل برای مدت سه ماه توصیه میکند. این رهنمودها بر پایه یک بازنگری اخیر کاکرین از کارآزماییهای شاهددار تصادفی شدهای است که 672 زن دچار بیاختیاری استرس را شامل میشوند و بهبود علایم را در زنانی که تمرینات عضلات کف لگن را انجام میدهند در مقایسه با کسانی که این تمرینات را انجام نمیدهند، آشکار ساختهاند. در یک کارآزمایی شاهددار تصادفی شده یک سویه کور مشخص شد که تمرینات عضلات کف لگن در مقایسه با عدم انجام این تمرینات، به طور معنیداری با میزان درمان عینی و ذهنی بالاتر همراه است (به ترتیب 56 در برابر 3 و 44 در برابر 7). برای بیمارانی که قادر به انقباض عضلات کف لگن نیستند میتوان از تحریک الکتریکی یا بیوفیدبک استفاده کرد. شواهد به نفع عضلات کف لگن در مردان کمتر از زنان واضح است، چرا که اغلب مطالعات مربوط به مردان قبل یا بعد از پروستاتکتومی انجام شدهاند. یک کارآزمایی شاهددار تصادفی شده کوچک به مقایسه شروع تمرینات عضلات کف لگن به طور زود هنگام پس از پروستاتکتومی و عدم انجام هرگونه درمان پرداخته است و نشان داده است که این مداخله میتواند طول مدت و شدت بیاختیاری ادرار را کاهش دهد.
دولوکستین (Duloxetine) که یک مهارکننده بازجذب سرتونین و نورآدرنالین است برای درمان بیاختیاری استرسی متوسط تا شدید مورد تایید قرار گرفته است. به نظر میرسد این دارو از طریق افزایش فعالیت عصب پودندال که سبب بهبود انقباض و انسداد اسفنکتر پیشابراه میشود، اثر خود را اعمال میکند. مرور اخیر کاکرین که روی 10 کارآزمایی تصادفی شده در برگیرنده تقریبا 4000 بیمار انجام شد نشان داد که دولوکستین در مقایسه با دارونما تکرار حملات بیاختیاری را در حدود 20 کاهش میدهد و کیفیت زندگی بیماران را به شکل معنیداری افزایش میدهد (تفاوت میانگین وزندهی شده 26/5، فاصله اطمینان 95: 68/6-84/3). رهنمودهای NICE مصرف دولوکستین را در زنان دچار بیاختیاری استرسی تنها هنگامی توصیه میکند که درمان محافظهکارانه شکست خورده باشد و انجام جراحی برای بیمار مناسب نباشد. کارآیی دولوکستین در بیماران مذکر مسنتر دچار بیاختیاری استرسی آشکار نیست چرا که عمده بیماران لحاظ شده در مطالعات را جوانان (میانگین سنی بیماران 54-4/49) و افراد مونث تشکیل میدهند. عوارض جانبی احتمالی درمان که عبارتند از تهوع (25 - 23 بیماران)، خشکی دهان، یبوست، بیخوابی، سبکی سر و خواب آلودگی باید برای بیمار توضیح داده شوند.
مداخله جراحی جهت تقویت انسداد پیشابراه یا حمایت از گردن مثانه و پیشابراه را میتوان هنگامی مدنظر قرار داد که درمان محافظهکارانه با شکست روبهرو شود. کولپوسوسپانسیون باز یا اعمال جراحی بست نواری (sling operations) مانند وارد کردن یک نوار واژینال عاری از کشش توسط NICE و بر پایه شواهد حاصل از کارآزماییهای شاهددار تصادفی شده و دادههای مربوط به پیگیری طولانیمدت مطالعات همگروهی و مجموعههای موارد توصیه شدهاند. عوارض جراحی شامل دشواری در ادرار کردن، فوریت، پرولاپس اعضای لگنی و سوراخ شدگی مثانه هستند. نوار واژینال عاری از کشش در زنان مسنتر بیخطر و موثر به نظر میرسد. در یک مطالعه اخیر روی 157 زن بالای 70 سال (میانگین 8/74 سال) و 303 زن جوانتر (میانگین سنی 2/57 سال) که تحت عمل جراحی برای وارد کردن نوار واژینال عاری از کشش قرار گرفته بودند، هیچ تفاوت معنی داری در پیامدهای دو گروه حاصل نشد. در مردان دچار بیاختیاری استرسی ادرار میتوان از بندهای مصنوعی زیر پیشابراه استفاده کرد اگر چه شواهد مربوط به کارآیی این وسایل محدود به مطالعات مجموعه موارد است.
تزریق عوامل حجمافزا نظیر سیلیکون در بافتهای زیر مخاطی پیشابراه یا گردن مثانه و اسفنکترهای مصنوعی را نیز میتوان در مردان و زنان دچار بیاختیاری استرسی مدنظر قرار داد ولی شواهد حمایت کننده از این مداخلات محدود به مجموعه موارد و کارآزماییهای شاهددار کوچک است.
درمان بیاختیاری فوریتی
بازآموزی مثانه اولین خط درمان در مردان و زنان دچار بیاختیاری فوریتی محسوب میشود. هدف از این درمان برقراری مجدد کنترل ارادی مثانه و افزایش ظرفیت مثانه است. رژیمهای شایع مورد استفاده به بیمار آموزش میدهند به تدریج فواصل بین دفعات ادرار کردن را افزایش دهند. رهنمودهای NICE با استناد به شواهد حاصل از مرورهای نظاممند و کارآزماییهای شاهددار تصادفی شده، بازآموزی مثانه را حداقل برای 6 هفته توصیه میکنند. در یک کارآزمایی شاهددار تصادفی شده کوچک آشکار شد که بازآموزی مثانه، درمانی اثربخش در زنان مسن محسوب میشود و در مقایسه با عدم انجام هر گونه درمان، تعداد حملات بیاختیاری را تا 57 کاهش میدهد. اگر چه بازآموزی مثانه و تمرینات عضلات کف لگن در افراد مسنتر اثر بخش هستند. احتمال دارد این درمانها در سالمندان ضعیف و افرادی که اختلال شناختی دارند، مناسب نباشند.
برنامههای ادرار کردن زمانبندی شده و انگیزشی را میتوان در بیماران دچار بیاختیاری ادراری فوریتی یا استرسی که قادر به استفاده مستقل از توالت نیستند (به عنوان مثال به دلیل اختلال شناختی یا ضعف بدنی) به کار گرفت. در ادرار کردن انگیزشی، مراقب فرد را تشویق به ادرار کردن مینماید و هدف، کاهش حملات بیاختیاری ادرار با استفاده از افزایش آگاهی فردی از نیاز به تخلیه ادرار به صورت دورهای است. ادرار کردن زمانبندی شده، یک برنامه ادرار کردن غیرفعال است که در آن ادرار کردن در فواصل زمانی منظم ثابتی با هدف کاهش حملات بیاختیاری به جای بازگرداندن عملکرد مثانه، انجام میشود. برنامههای ادرار کردن زمانبندی شده و انگیزشی میتوانند در افراد مسنتر اثربخش باشند ولی مستلزم تلاش و تعهد از سوی فرد مراقب هستند. اگر بازآموزی مثانه غیرممکن یا غیر موفقیتآمیز باشد، امکان استفاده از داروهای ضد موسکارینی، چه به صورت درمان منفرد و چه توام با بازآموزی مثانه وجود دارد. این داروها اثر خود را با انسداد گیرندههای موسکارینی در مثانه اعمال میکنند که به نوبه خود باعث کاهش قابلیت انقباض عضلات مثانه میشوند. کارآزماییهای تصادفی شده با شاهد دارونما نشان دادهاند که اکسیبوتینین (Oxybutynin)، تولترودین (tolterodine)، تروسپیوم (trospium) و سولیفناسین (solifenacin) حملات بیاختیاری را هم در زنان و هم در مردان سالمند دچار بیاختیاری فوریتی کاهش میدهند. در کادر 5 موارد منع مصرف و عوارض جانبی داروهای ضد موسکارینی فهرست شدهاند. خشکی دهان در هنگام مصرف اکسیبوتینین فوریرهش شایعتر است و اگر این موضوع مشکلساز شود، داروی ضدموسکارینی دیگر یا اکسیبوتینین گسترده رهش را باید مورد استفاده قرار داد. در عمل بیماران مسن اغلب با مصرف اکسیبوتینین فوریرهش، دچار عوارض جانبی میشوند و از همین رو بسیاری از پزشکان مسوول مراقبت سالمندان تروسپیوم یا سولیفناسین را به عنوان داروی خط اول به کار میبرند.
اگر درمان محافظه کارانه موفقیت آمیز نباشد میتوان جراحی را مد نظر قرار داد. تزریق سم A بوتولینوم در دیواره مثانه را میتوان در بیاختیاری فوریتی به کار گرفت ولی کارآیی طولانیمدت این درمان نامعلوم است. دیگر مداخلات جراحی عبارتند از تحریک عصب ساکرال، سیتوپلاستی تقویتکننده و تغییر مسیر ادرار (جابجا کردن حالبها به یک قسمت از جدار ایلئوم جهت ایجاد استومای پوستی دایمی)، ولی شواهد کارآیی این گونه درمانها در سالمندان، محدود است.
در تحریک عصب ساکرال، با تحریک الکتریکی مسیر رفلکس ساکرال از طریق الکترودی که در سوراخ ساکرال تعبیه شده است، رفتار رفلکس مثانه مهار میشود. مرور نظاممند کارآزماییهای شاهددار تصادفیشده و مجموعه موارد نشان داد که تا 70 از بیماران دچار بیاختیاری فوریتی با استفاده از تحریک عصب ساکرال به کنترل ادراری یا بهبود قابل توجه در علایم ادراری دست یافتند؛ با این حال نیمی از بیماران عوارض ناخواسته را گزارش کردند. این مرور، فقدان دادههای مربوط به کیفیت زندگی طولانیمدت و محدودیت شواهد مربوط به کاربرد این تکنیک در بیماران سالمند را آشکار ساخت.
درمان بیاختیاری ادراری مختلط
در بیاختیاری ادراری مختلط درمان باید در جهت علامت غالب بیمار انجام شود ولی امکان دارد ترکیبی از رویکردها راشامل شود.
منبع:
Thirugnanasothy S. Managing urinary incontinence in older people. BMJ August 14 , 2010; 341: 339-43.